Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, dünyada ve bölgemizde Ocak ayından bu yana geçen müddette yaşanan son gelişmeleri gazetecilere değerlendirdi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Ocak ayında gazetecilere yaptığı değerlendirmede belirli şeylerin emarelerini gördüğüne değinirken “Ukrayna-Rusya savaşı da, Gazze’deki soykırım da devam ediyor. İsrail’in Lübnan’a da saldırmasıyla bölgedeki tansiyon yeni bir boyuta taşındı. İran’la hala savaş riski var” açıklamasında bulundu.
“Amerika’da seçimi kimin kazanacağına dair tartışmalar da Kasım ayında geride kaldı” ifadesinde bulunan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Trump bu defa, Kongre’nin iki kanadında da artık üstünlüğü ele geçirdi. Bu her vakit her öndere tek seçimde nasip olmaz. Bu türlü bir üstünlüğü var. Alışılmış burada Demokratların dönüp bakıp “Biz ne yaptık, niçin bu kadar büyük bir kayba uğradık?” diye bir sorması lazım. Amerikan seçmeninin tercihine tesir eden kaidelerinin herkes tarafından yeterli tahlil edilmesi lazım. Trump’ın kazanmasıyla birlikte şu anda gündemimizi meşgul eden birtakım jeopolitik krizlerin biraz daha netleşeceği söylenebilir” dedi.
Donald Trump’ın seçimi kazanmasının Türkiye üzerindeki etkisine değinen Dışişleri Bakanı “İyi veya kötü tarafta olmasından bağımsız, aşikâr mevzularda belirsizliğin kalkacağı algısı var. Doğal bu bizim ne kadar lehimize olur, ona da bakmamız gerekecek.” yorumu yaptı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Trump’ın dünyada yaşanan çatışmalara nasıl yaklaşacağına ait şöyle konuştu:
“Rusya-Ukrayna savaşını durdurmaya yönelik ne cinsten bir adım atılacak merak ediliyor. Gazze sorununda ABD İsrail’e daha ne kadar takviye verecek? Savaşı durduracak mı yoksa yaygınlaşmasına mı takviye verecek? Bu hususta açıkçası, “Yüzde yüz şunu yapar” dememizi mümkün kılacak fazla bir bilgi yok. Temelde iki konu var. Birincisi, şayet Kabineye bakarsanız, görülen emare, bu kadar İsrail yanlısı bir kabinenin Netanyahu’nun bütün yayılmacı emellerini destekleyeceği tarafında. İkincisi ise Trump’un ‘Ben savaşları bitirmeye geliyorum, yeni savaş çıkarmaya değil’ diyor olması. Bu kelamını temel alırsanız, buradan hareketle tam aksi tarafta bir emareden kelam etmek de mümkün. Artık bu iki farklı, iki tezat emarenin birbirini ne kadar dengeleyeceğini, bunun bölgeye nasıl yansıyacağını önümüzdeki süreçte göreceğiz”
ABD’nin tavrının yanı sıra dünya ülkelerinin tutumuna ilişkin Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, “Bu esnada natürel Gazze savaşıyla, Lübnan’daki savaşla ve İran’la olası tansiyonla ilgili devam eden görüşmeler, konuşmalar, stratejik tahliller var. İşte bölgede muhataplarımızla yaptığımız istişareler var. Onları da tahminen ilerleyen periyotlarda paylaşırız. Bu jeostratejik kırılmaların sebep olduğu belirli yakınlaşmalar da var. Siz de takip ediyorsunuzdur. Mesela Rusya ile Çin’in yakınlaşması ne derece olacak? Hindistan bunun neresinde kalacak? Kuzey Kore’nin artık Rusya’nın yanında savaşa girmiş olması, münasebetiyle öteki bir askeri cephenin oluşacak olması önemli” dedi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın konuşması şu sözlerle devam etti:
“Amerikalıların eski Genelkurmay Başkanı var, Trump’a faşist diyen, Mark Milley. Geçen sene onun bir konuşmasını dinlemiştim. Bu sabah birebir konuşmayı tekrar dinledim. “Bizim bir numaralı önceliğimiz ne yapıp edip Rusya ile Çin’in bir ortaya gelmesini önlemek” diyor. Aslında satranç oynarcasına, hangi taşın, hangi taşla ne kadar güç kazanacağını görüyor. Gereksiz yere Amerika’nın karşısına daha büyük bir askeri gücün çıkmaması için neler olacağına ait bir iddiada bulunuyor. Lakin artık Amerika’nın uyguladığı siyaset bunu beraberinde getiriyor. Nasıl beraberinde getiriyor? İki kanadın farklı görüşleri var. Cumhuriyetçiler Çin’e yönelik ağır baskı siyasetini tercih eden taraftalar. Demokratlar ise neredeyse bir rejim değişikliğine gitmeyi arzulayacak kadar Rusya’ya baskı yapılmasından yana. Artık, Çinliler de Amerikan idarelerinden hissesine düşen tansiyonu alıyorlar. Ruslar zati aldılar. Biden giderayak daha ileri önlemler geliştiriyor. Sonuç prestijiyle Rusya ve Çin’in şu anda Amerika’ya karşı daha farklı iş birlikleri arayışı içinde olmasını gerektirecek sebepleri şahsen Amerika üretiyor. Artık ABD bunu ne cins bir siyasetle ya da hangi diplomatik adımla başarabilecek, onu göreceğiz. Bu adımların her biri bizi yakından ilgilendiriyor. Bunu çok yakından takip ediyoruz. Benim gördüğüm kadarıyla Trump’un dört beş atağı olabilir. Her bir atağın de kendine nazaran artıları eksileri var. Benim Trump’tan aldığım izlenim, aşikâr hususlarda söylemi devam ettirip kritik mevzuları birinci başta biraz akışına bırakacağı tarafında. Çok fazla radikal karar almayabilir. Radikal karar alacağı tahminen de en değerli konu, kendi eliyle, yani Amerika’ya ilgili. Bilhassa göçmenler sorununa dair yaptığı vaatleri yerine getirmek. Bu, hem iç siyasette hem de dış siyasette maliyeti en az olan konu. Burada başta Meksika olmak üzere kimi Latin Amerika ülkeleri ile daha yapısal bir iş birliğini kurması gerekiyor. Demokratlar da son bir iki yıldır bunu gerçekleştirmeye çalışıyordu. Mesela mevkidaşım Antony Blinken, göçmen probleminin nasıl yönetileceğini görüşmek üzere daima Meksika’ya gidip geliyordu. Demokratlar için göçmen sorununu yönetmek natürel ki biraz handikaplı bir husustu. Bir taraftan göçmenlerin oluşturduğu bir tabandan oy alıyorsunuz, öbür taraftan da göçün hem sisteme hem siyasete yük bindirmesini de engellemeniz gerekiyor. Hasebiyle Demokratlar, içeride ve dışarıda deklare etmeden önlem almayı tercih ettiler. Bunu deklare etmeleri siyaseten onlara maliyet üretecekti. “Gizlice işte Meksika ile konuşalım, öteki geçiş güzergahı olan Güney Amerika ülkeleriyle konuşalım, bir yapısal önlemler paketi üretelim ki, bizi siyaseten bu kadar baskı altında bırakan bir göç dalgasıyla karşı karşıya kalmayalım” deseler de, açıktan bir göç tersliği yapamıyorlar. Olağan bunlar dediğim üzere, Amerika’nın şu anda kendi içinde yaşadığı olaylar. Trump icraatlarına bunlardan biriyle başlayabilir. Jeopolitik sıkıntılarda, biraz daha bekle gör siyasetini yahut öteleme siyasetini tercih edebilir. Ukrayna-Rusya savaşına, birinci etapta biraz daha etkin eğilebilir. Bunları daima birlikte göreceğiz”
Gazetecilerin sorularını yanıtlayan Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, şu karşılıkları verdi:
Trump devrinde, Suriye konusunda beklentileriniz neler? ABD’nin PKK/PYD ile bağı sürecek mi?
Suriye’de Trump’ın ne yapacağı konusunda şu an çok fazla emare yok. Lakin birinci devrindeki birtakım yaklaşımlarından hareketle, bugün ne yapabileceğine dair kestirimler var. Fakat yalnızca bunu temel alırsak, isabetli düşünmeyiz diye değerlendiriyorum. ABD, Suriye’de YPG/PKK ile işbirliği yaptığı sürece Türkiye ile ilgili stratejik sorun alanı olağan ki devam edecektir. Güvenlik yüklü bir dış siyaset izleyen Amerika’nın, aslında Türkiye’yi en uygun anlayacak durumda olması lazım. Bize düşen hem diplomatik hamlelerimizle hem alandaki duruşumuzla, bu husustaki halimizi net ortaya koymaktır. ABD, Trump devrinde Suriye’den çekilmeyi istedi, denedi. Ancak, o devir Amerikan sistemi bunu dinlemedi, razı olmadı. Liderin direkt buyruğunun savunma bürokratları nezdinde çok fazla bir kıymet-i harbiyesinin 5 olmadığı görüldü. Trump geçmişte yaşananlardan alışılmış ki ders almış olmalıdır. Gerçekten şu anda, emsal hadiseleri bir daha yaşamamak için kendine daha sadık takımları iş başına getirme arayışında olduğunu görüyoruz.
Sanki şu anda Trump’ın gündeminde Suriye yok üzere görünüyor. Trump periyodunda ABD Suriye’de sizce ne yapacak? Suriye’nin kuzeyindeki terör ögelerine karşı çabamız ne istikamette seyredecek?
Suriye konusunda ABD’nin masasında şu anda birkaç husus var. Bu DEAŞ ne olacak? Al Hol kampındakiler ne olacak? Bunlara yönelik ne yapılacak? Bir öbür konu İsrail’in bölgede girdiği etkin savaş kapsamında Suriye’nin durumu. Biliyorsunuz, ABD’nin Orta Doğu’daki en kıymetli varlık sebeplerinden biri İsrail’in güvenliği. Hasebiyle, İsrail’in güvenliğiyle ilgili bahislerde Suriye’nin bir tesiri olur mu olmaz mı? Bunu da çok önemli biçimde gündeme alacaktır diye düşünüyorum. PKK/PYD ile olan ilgiyi gözden geçireceklerini değerlendiriyorum. Zira, biz bu bahiste ne kadar önemli olduğumuzu kendilerine her fırsatta iletiyoruz. Demokratlar bu türlü bir arayışın içerisine son vakitlerde girmişlerdi. Zira, bu iş birliğinin sürdürülemez olduğunu onlar da görüyorlar. Süreksiz olarak başlayan bir şeyin bu kadar uzun sürmesi ve Türkiye üzere bir müttefikin artık öteki bir noktaya itilmesi, rasyonel olarak da stratejik olarak da izahı olmayan bir bahis. Açıkçası biz bunu çok fazla sineye çekemeyeceğimizi, çekmeyeceğimizi gösteriyoruz onlara. Bu yolda da devam etmemiz gerekiyor. Yeni devirde çeşitli alternatif senaryolar olabilir. Kıymetli olan tartışmaya devam etmek. Biz alanda terörle çaba faaliyetlerimizde de, diplomasi masasındaki konumumuzda da son derece netiz. Savunmaya ve ileri teklifler getirmeye devam etmemiz gerekiyor. Bölgede bizim kendi güvenliğimizi sağlamak için her türlü adımı atacağımızı, atmaya hazır olduğumuzu Amerika görüyor. Aşikâr mevzularda kendilerinden bir hal değişikliği beklediğimizi de görüyor. Hani belirli operasyonları farklı çeşitten yapıyorsak, bunun sebebi beklentilerimizin karşılanmasına imkan sağlamaktır. Lakin yerdeki durum daha farklı tipten bir operasyonu zarurî kılarsa, Cumhurbaşkanımız da söz etti, elbette gereği yapılır.
Trump devrinde, Amerika’nın Suriye’den çekilmesi kelam konusu olabilir mi?
Az evvel de dediğim üzere Trump’un birinci devirde Suriye’deki Amerikan askerlerini geri çekme teşebbüsü savunma bürokratları tarafından akamete uğratılmıştı. Hatırlarsanız Cumhuriyetçilerin Afganistan’dan çekilme kararını hayata geçirmek Demokratlara kalmıştı. Ancak Demokratlar o çekilme işini yeterli yapamadılar. Güç durumda kalmaları, siyaseten de içeride büyük maliyet üretmişti. Tıpkı maliyeti bir defa daha yaşamamak için Suriye’den geri çekilme niyetini rafa kaldırdılar. Aslında Suriye’de 800 asker tutmanın ABD’ye çok fazla katkısı yok. Tam aksine, o askerlerin bölgedeki varlığı Amerikan askeri operasyonlarına adeta mani teşkil ediyor. Çünkü bilhassa İranlı milislere yönelik yapılacak her türlü bölgesel operasyonda, Irak’taki ve Suriye’deki Amerikan askerleri adeta rehin olarak kullanılıyor. Amerika İran’ı yahut İranlı milisleri bir yerden vurduğu vakit, bölgedeki askerleri ataklara gaye oluyor. Bu da alışılmış daima bir tansiyon alanı oluşturuyor. Lakin dediğim üzere Demokratlar periyodunda, Amerikalılar Afganistan’da geri çekilmede yaşadıkları zorluğu, Suriye’de görmek istemediler. Artık Cumhuriyetçiler iktidarı devraldıklarına, bunu hayata geçirmeleri için olağan ki bir imkan olabilir. Benim değerlendirmem bu istikamette. Olumlu adım atılabilir.
Türkiye’nin Suriye’de teröre çaba konusunda ABD’ye farklı bir teklif götürebilir mi? ABD’yi DEAŞ ile çaba ismine PKK/PYD ile işbirliği yapmaktan vazgeçmeye, direkt bizimle birlikte çalışmaya davet edebilir mi?
Bizim bu mevzudaki bildirimiz net. Ulusal Savunma Bakanlığımız da bizler de yaptığımız görüşmelerde muhataplarımızın daima dikkatlerini çektiğimiz bir konu var: Biz, bölgede terörle uğraş operasyonlarına kesinlikle takviye veririz. Her vakit söylediğimiz üzere, bölgede DEAŞ’la çaba etmek için Amerika’nın bir öteki terör örgütü ile iş tutması yanlış. Buna gerek de yok. Lakin Amerikalıların yanlışta ısrarları alışılmış ki başka bir mevzu.
Rusya ile yeni Amerikan İdaresi ortasında Suriye konusunda birtakım pazarlıklar olabileceğine dönük argümanlar var. Münasebetiyle iki tarafın Birtakım mutabakatlara varabileceği mümkünlüğünü da göz önünde bulundurursanız, Türkiye için bu ne söz eder?
Ukrayna-Rusya savaşında bir donma ya da yumuşama olursa, Suriye sıkıntısında de tahminen öbür bahisleri konuşabilirler. Yani bu, ihtimal dışı değil. Gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Amerikalıların doğal bölgeden çıkarken üzerine yatırım yaptıkları aktörün ziyan görmesini önleyecek birtakım arayışlara girmeleri de pekala mümkün. Değerli olan bizimi her türlü senaryoya hazır olmamız.
Esad rejimiyle, istihbarat üniteleri haricinde, diplomatik taraftan rastgele bir temas kelam konusu mu? Önderlerin bir ortaya gelmesi gündemde mi?
Cumhurbaşkanımızın bu mevzuda biliyorsunuz değerli bir teklifi oldu. Lakin Suriye tarafı, bilhassa şu süreç içerisinde muhakkak hususları çok fazla değerlendirmeye hazır ve açık gözükmüyor. Yani kendi muhalefetiyle görüşmeye bile açık değil. Ben bunları anlattığım vakit, ‘Türkiye, Esad’ın muhalefetle muahedesini ön kaide koşuyor’ diyenler oluyor. Hayır, bu bir ön kaide olarak değil. Lakin benim meselemi halletmesinin yolu pratikte bu cinsten bir şeyden geçiyor. Yani bana şöyle demesi tahlil değil: ‘Ya biz seninle anlaşalım, sen bana itimat. Ben terörle gayret edeceğim, sen de benim sınırlarımdan çık, gerisine karışma’. Zira bunun gerçeklikte hiçbir bir karşılığı yok. Benim elimdeki bilgiler şunu gösteriyor. Ben orada olmadığım vakit, orada yaşayan beşerler da mülteci olarak benim ülkeme gelecek. Şam rejiminin aşikâr kümelerin üzerine gitmesi yalnızca daha fazla mülteci, daha fazla istikrarsızlık üretecek. Biz Astana Süreci sayesinde orada topraktaki güçler ortasında sağladığımız ve yıllardır da devam eden bir ateşkes var. Yapılması gereken, bunu daha uygun bir yapısal sistemle ve lakin daha düzgün bir gaye için değiştirmektir. Bundan daha uygun bir alternatif sunmadığınız vakit, getireceğiniz her türlü teklif bizim için kabul edilemez bir teklif olacaktır. Daha yeterli bir teklifin ne olacağı problemi ise fakat oturup konuşmak suretiyle çözülebilir.
İsrail’in Lübnan’daki operasyonlarına devam ederken Suriye’de Şam rejiminin en kıymetli destekçisi Şii milisleri de vurduğunu görüyoruz. Bu Suriye’nin geleceğini nasıl tesirler?
Suriye şu anda İsrail’in ağır baskısı altında. Suriye rejimi şöyle davrandığını görüyoruz: ‘Milisler ile İsrail ortasında devam eden savaşta ben taraf değilim. Suriye’de İran milisleri var. İsrail güçleri de geliyor buraya saldırıyor. Siz kendi aranızda savaşınızı yapın, fakat bana dokunmayın, benim altyapıma saldırmayın, benim askerimi öldürmeyin. Birbirinizle savaşabilirsiniz, ben bunu önleyemiyorum, beni anlayın’. Öte yandan Suriye’nin Arap Ligine dönmesini destekleyen bölgedeki başka aktörler ise, bu atılımla Suriye’nin İran’dan uzak durmasını sağlayacaklarını zannediyorlar. Biz bunun mümkün olamayacağını baştan beri söyledik. Çünkü İran ile Suriye ortasında çok iç içe geçmiş bir iş birliği var. Lakin Şam da, Bağdat da şunu görüyor. Her iki ülke de, ‘Tamam İran ile münasebetlerimiz güzel olsun, güç vakitlerde dayanışma içerisindeyiz lakin gelip de bizim idaremizde faal olmasın’ diyor. Fakat bu olgu, Ömer Seyfettin’in Diyet hikayesine dönmüş bir bahis. Bilhassa, Irak siyasetinde bu görülüyor. Suriye siyasetinde de giderek tıpkı şeyi görüyoruz. Bakalım İsrail ile devam eden süreç nasıl evrilecek? Onlar da muhakkak bahislerde açıkçası Trump’ın iktidarı devralmasını bekliyorlar.
Cumhurbaşkanımızın Esad’a yaptığı çağrıyı Şam’dan şimdi somut bir cevap gelmemekle birlikte bağlantıların normalleşmesinde Rusya’nın ya da İran’ın bir rolü olabilir mi?
Bu aslında Rusya ve İran’ın Suriye’ye yapacağı telkinle de biraz alakalı bir bahis. Ne tarafta telkin yaparlar, nasıl yaparlar? Açıkçası görüştüğümüz vakit onlarla konuşuyoruz. İran’ın Suriye’deki önceliklerinin ortasında Türkiye ile Suriye’nin olağanlaşması yok. Rusya açısından da şu anda bölgede zati bir ateşkes olduğu ve önemli bir tehdit çok fazla kendini göstermediği için, o tipten bir mevzu gündemde yok. Biz Türkiye olarak bu konuda uygun niyetimizi ortaya koymuş bir ülkeyiz. Yani bizim saldırganlık yahut işgal üzere bir kederimiz yok. Rejim değişikliği üzere bir sıkıntımız yok. Bunu ortaya koyduğunuz vakit öteki taraf bundan bir alarm vaziyeti üretmiyor. Bölgede geri kalan mevzularla ilgilenmeye yönelik çalışmalarına devam ediyor. Bizim değerlendirmemize nazaran şu anda, Astana’da başlattığımız sürecin devamının kâfi olacağını düşünen bir yaklaşım kelam konusu. Fakat olağan bunun sürdürülebilirliği sıkıntısı var. Terörle gayrette ve mülteciler konusunda atılması gereken adımlar atılmadığı için Suriye’nin içerisinde giderek evrilen bir tehdit. Bir öteki deyişle, bizim daha sonra yok etme maliyetimizin her geçen gün arttığı bir tehdide evrilebilir. Bunun için bizim tahlil arayışlarımız var. Natürel bu tahlil arayışlarının diplomasiyle ve yapan yaklaşımla yanıt alınamadığı yerde, öteki cinsten adımları vakti geldiğinde mecburen nasıl atarız ona bakacağız.
Bakanım tam bölgeyle ilgili konuşurken, siz Plan ve Bütçe Kurulu’nda konuşurken vizyonunuz da ekonomiyi de dahil edecek formda dış siyasette vizyonu o halde koydunuz. Irak’ta hem kronik terör konusu var hem de petrol gelirlerinin artık devletin tamamına yayılacağı halinde bir beklenti oluşmuş. Irak Devleti bu gelirlerin tamamını kullanabilecek olgunluğa ulaşmış vaziyette mi? Yani orada bir bütünlük sağlanmış mı? Irak çerçevesinde önümüzdeki periyodu nasıl görüyorsunuz?
Öncelikle dış siyaset ile ekonomiyi nasıl yürüttüğümüz sorununa değineyim. Barış ve refah dediğimiz vakit burada güvenlik ve iktisat bahisleri devreye giriyor ister istemez. Yani güvenliğe önemli bir stratejik vakit ayırmanız gerekiyor. Bölgede hem güç geçiş çizgileri hem ticaret alanlarının uygun işletilmesi hem güzergahlar bizim öncelik verdiğimiz mevzular. Irak’la bizim bağlantılarımızın ve perspektifimizin yüklü olarak yani güvenlik üzerinden değil de iktisat ve öteki hususlar üzerinden de gelişmesi, güvenlikle irtibatlı bahislerin da daha rahat çözülmesine sebep oluyor. Biz bunu ülkelerimiz ortasındaki güvenlik mutabakatını hayata geçirirken de gördük. Uzun vakit iktisat ve kalkınma konuşunca geldiğimiz bir noktada şunu söyledik. Artık buraya Kalkınma Yolu’nu yapacağız lakin bunlar için memleketler arası finansa muhtaçlık var, bankalara gereksinim var. Karlı proje de olsa, silahlı kümelerin olduğu, terör örgütlerinin olduğu bir yere finansman ve yatırımcı getirmek sıkıntı. Münasebetiyle bunları bir temizlemek lazım. Irak Merkezi İdaresi, silahlı ögelerin olduğu, bir yerleri işgal altında tuttuğu çatışma bölgelerine Avrupa’dan yahut diğer bir yerden büyük bir finans kuruluşunun kredi vermeyeceğini, verirse de maliyetler inanılmaz derecede yüksek olacağını biliyor. Bu başarılamazsa Irak’ın kendi öz kaynaklarıyla bunu hayata geçirmesi gerekecek. Bağdat-Erbil ortasındaki alakalarda, bilhassa boru çizgisi ve petrol gelirinin paylaşımı sorununda kıymetli ölçüde mutabakat sağlanmış görünüyor. Erbil ile Bağdat prensipte esasen anlaşmıştı. Fakat Bağdat’ın Erbil ile daha evvel kontrat imzalamış olan şirketlerle muahede imzalaması gerekiyordu, ki bunlar da yüklü olarak Batılı şirketler. Erbil’le yaptıkları mutabakattaki her varil başına aşikâr bir fiyatı ödenmesi konusu vardı. Artık onu tekrar Bağdat’la yapmaları gerekiyor. Anladığım kadarıyla belirli bir ara katedilmiş. Yakın devirde boru çizgisinin açılmasını bekliyoruz. Irak tarafının bize söylediği bu. Boru çizgisinin açılması olağan ki bölgede onların da lehine çok hareketlilik getirecektir.
Sayın Bakanım, dünkü bütçe konuşmasında yanlış hatırlamıyorsam Irak ile bağlantılar çerçevesinde Ovaköy Hudut Kapısı’nın kısa vakitte açılacağını söylemiştiniz. Bir de Kalkınma Projesi’nin çok değerli olduğunu vurgulamıştınız. Anladığım kadarıyla Rusya’nın da bu proje içerisinde yer almak üzere bir niyeti mi var?
Kalkınma Yolu Projesi iktisat ile birleştireceğimiz vakit bizim siyasi olarak da çok desteklediğimiz bir proje. Her vakit da şöyle onu izah ediyoruz. Son 20 yıldır Irak malumunuz inanılmaz derecede savaş, işgal, iç savaş ve birçok mevzuya maruz kaldı ve iç bölünmeyle baş başa kaldı. Artık geldiğimiz noktada, son 3-4 yıldır giderek daha sakinleşen, silahların sustuğu, biraz daha diğer alanlara yer açıldığı bir Irak var. Olağan Irak’ın petrol geliri önemli bir sayı. Yani bu sayılar uzun yıllardır ihmal edilmiş, yapılamamış. Yani Irak halkına altyapı götürme hizmetlerinin tamamlanması gerekiyor. Irak Başbakanı Kalkınma Projesini bize birinci getirdiği vakit biz çabucak kabul ettik. Bölgedeki aktörlerin de iştirakini da teşvik ederek, nitekim Irak’ı birinci sefer son 20 yılda olumlu bir halde gündeme getiren bir proje. Biz bunun için destekliyoruz. Ben daima konuşmalarımda da diyorum. Yani bölgemizin bir barış ve refah alanı olması gerekiyor. Çatışmaların ve tehditlerin azaltıldığı, ekonomik iş birliklerinin çoğaltıldığı bir atmosferi oluşturmamız lazım. Profesyonel çalışmaları yapmamız lazım. Kalkınma Yolu’nu da o denli bir fırsat alanı olarak biz görüyoruz. Ruslar burada ne niyetle devreye giriyorlar? Rusların aslında haritaya baktığımız vakit Ukrayna savaşından sonra Batı’yla olan ilgileri her alanda kesildiği üzere bu lojistik güzergahlar da kesildi. Artık Rusya’ya ne deniz yoluyla ne karayoluyla ne demiryoluyla Batı’dan bir şey gelmiyor. Münasebetiyle Ruslar dünya pazarlarına açılımını Baltık’taki yerlerine ilaveten Basra’ya çıkarak yapmak durumundalar. Bunun için de kuzey-güney açılımına giriyorlar. Artık kuzey-güney açılımına baktığımız vakit, Rusya’nın kuzey kentlerinden başlayıp Azerbaycan’dan geçen ve İran topraklarına giren, İran’ı da kuzeyden güneye uzunluktan boya geçen büyük bir demiryolu projesinden bahsediyoruz. Bununla ilgili çalışmalara başladılar ve geleceği nokta da Basra Körfezi. Tam o noktada, yani tıpkı havzada, Basra Körfezi’ne açılan yerde Fav Limanı var. Fav, Irak’ın Basra kentinde Körfez’e açılan ufak bir kent. Kalkınma Yolu Projesi’nin -hangi istikametten geldiğinize bağlı olarak- başlangıç yahut bitiş noktası. Orası karayoluyla, demiryoluyla gelen eserlerin dünya pazarlarına da açılabileceği, bölgeye de açılabileceği bir yer. Avrupa’yla kontağını yapıyor. Artık Avrupa’yla ilişkisini kuzey, batı ekseninde yapamayan Rusya’nın aslında bu eksenden de istifade etmesi mümkün olacak. Birebir formda bizim bu Orta Nesil dediğimiz, yeniden bir lojistik sınır, Asya’dan gelip Hazar üzerinden Kafkaslardan geçip Türkiye’den geçen, doğu-batı eksenli Orta Koridor sınırı da tekrar Rusların yapacağıyla kesişecek olan bir güzergah projesi. Bunlar olağan ki Bakanlık olarak da bizim yakından takip ettiğimiz projeler. Bilhassa diplomasi ile ilgili senaryo formülasyonlarını yaparken iktisat alanındaki en kıymetli bahislerden birini bu bağlantısallık problemi oluşturuyor. Bizim yoğunluk verdiğimiz bir alan.
Sanırım Irak, Türkiye-Suriye münasebetlerinde de kolaylaştırıcı olmak istiyor. Bu türlü bir teşebbüsleri var galiba. Bir konferans düzenleme teşebbüsleri olduğunu söz ettiler. Türkiye’nin buna yaklaşımı nedir sanki?
Suriye ile olan hususta evet bu türlü bir niyetleri var. Biz de onlara, ‘Sizin bu bahiste ortaya atacağınız adımlar yahut uğraşlarınızı takdirle karşılarız’ dedik. Yani bir konut sahipliği yapmak isterseniz biz bu hususta da açığız. Zira Suriye, Irak ve Türkiye üçü birbirine kara hududu olan ülkeler. Üç ülkenin de bir ortaya gelip belirli ağır mevzuları daha yapısal biçimde konuşmaları gerekiyor. Geçmişte bu vardı. Arap Baharından evvel. Bunu artık tekrar hareketlendirmek gerekiyor. Bilhassa Irak ve Suriye ortasındaki hudut güvenliği olağanüstü kıymetli. Terörle gayret kıymetli. Silah kaçakçılığını engellemek değerli. Bu mevzuda Irak’ın da çok muzdarip olduğu bahisler var. Yani bir üçlü iş birliği düzeneğini biz açıkçası destekliyoruz.