1968’den itibaren ABD’den dünyanın başka bölgelerine yayılan “hippie” akımı, spiritüel (manevi) refah ve zihin sıhhati için yoga ve meditasyon teknikleriyle birlikte hayal, halüsinasyon gördüren (psikedelik) hususların kullanımını merkezine alan bir karşıkültür bakış açısı oluşturdu. Lakin yaklaşık 30 sene içerisinde epey kızışan uyuşturucu savaşları içerisinde, psikedelik hususların kullanımı ABD’de yasaklandı. Varlıklarını psikedelik unsurlara mesken sahipliği yapan bitkilerle manalandıran bu bölgenin yerli halkları, yalnızca yüz yıldır dinî ve kültürel merasimlerini yasal ve özerk bir formda sürdürüyorlardı. Maalesef hippie kümelerine yahut uyuşturucu krizine dahil olmamalarına karşın bu yasaktan onlar da nasiplerini aldı.
TANRISAL İLHAM BİTKİLERDE SAKLI
Uyuşturucu hususlardan farklı olarak, psikedelik unsurlar tabiatta muhakkak bitkilerin özünde bulunur. Dünyanın birçok bölgesindeki yerli halklar, bu tıp bitkileri kendi şifa süreçlerinde ve kutsal merasimlerinde kullanırlar. Hindistan’da yoga uygulamalarının ortaya çıkmaya başladığı birinci periyotlarda ilahlarla birleşmek için kimi bitkilerde bulunan psikedelik bitkilerin tüketildiğine dair bilgiler mevcut. Hatta günümüzde bile ilah Şiva’ya inanan, tarihlerinde yoganın çıkış noktası sayılan tarikatlarda da emsal etkiyi yaratan bitkiler törensel gayelerle tüketilmektedir. Zira bu bitkilerin tabiatın ruhuna, yani yaradana açılan kapıyı araladığına inanılır. Bu sebeple, psikedelik bitkiler entojen olarak da isimlendirilir: (İçine) allahın ilhamı doğan.
ŞAMANİK YOGA İNZİVALARI
Yerli halkların kutsal merasimlerinde kullandıkları bu entojen bitkiler, Yeni Çağ akımının günümüzdeki takipçileri tarafından farklı formlarda metalaştırılıyor. Güney Amerika’nın tanınan entojeni Ayawaska, dünyanın birçok yerinde spiritüel yoga inzivaları içerisinde yahut bağımsız bir formda tüketiliyor. Büsbütün endemik bitkilerin karışımıyla hazırlanan ayawaska, katı kıvamlı bir çay üzeredir. Yüzlerce yıllık geleneğe nazaran, şifalanmak isteyen birey şamana sarfiyat. Şaman ayawaskayı hazırlar ve içer. Karışımdaki endemik bitkilerin özünde bulunan ve yaklaşık bir gün boyunca kaynatılmış bu “çay”a işleyen psikedelik unsurlar, şamanın ruh dünyası ile bağlantıya geçmesine yardımcı olur. Ruhlar, İkaros olarak anılan müzikleri şamana aktarır. Şaman, hasta bireye bu müzikleri söyler. Bunun ardından hasta düzgünleşir.
ŞAMANLIĞIN EĞİTİMİ, SERTİFİKASI, ÇIRAKLIĞI OLMAZ
Ancak ayawaskanın çağdaş uygulamalarına baktığımızda, rastgele bir dünya vatandaşı birkaç bin dolar ödeme yaparak, dünyanın rastgele bir noktasındaki ayawaska inzivalarına katılabilir. Bu inzivalar, tek bir geleneğe bağlı kalmaz. Spiritüel açıdan “melez”dir. İçinde meditasyon ve yoga uygulamalarına sıkça rastlanır. Bu inzivalardaki hedef, insan zihninin potansiyelini ortaya çıkarmak isteyen hippie akımıyla paraleldir. Zihnin şuur seviyesini değiştiren ayawaska ile zihnin hallerini gözlemleten meditasyon bir ortaya getirilir. Kimi vakit bu inzivalar yoga eğitmenlik sertifika programlarına eklenir.
Yerli kümelerin mensubu olmayan ve teknik olarak şaman da olmayan bu yarı vakitli ayawaska “münzevi”leri, şahsen kendileri çayı içerler. Başlarında “şaman” biri bulunur olağan, fakat bu şamanın yetkinliğinden emin olmak pek mümkün değildir. Yeni Çağ şamanlarının özgeçmişleri vardır. Çoklukla bir “eğitim”den geçtiklerini, “sertifika” yahut “yetki” sahibi olduklarını müellifler. Kesinlikle yanında diğer eğitimlerin de sertifikası mevcuttur; yoga, reiki, meditasyon, güç çalışmaları… Halbuki ki şamanlık yoga yahut reiki geleneklerinde olduğu üzere usta-çırak bağlantısıyla “öğrenilen” bir uygulama ya da spiritüellik kanalı değildir. Şamanlık kuşaktan nesile geçen, yani atalardan aktarılan bir yetenektir. Ruh dünyası, “şaman olacak kişi” ile irtibata geçer; bir esrime haline giren şaman adayı fakat bu irtibat sayesinde kendisine bu yeteneğin bahşedilmiş olduğunu öğrenir.
“DİNDAR DEĞİL, SPİRİTÜELİM”
Belirli halklar tarafından kültürel ve hatta dinî sayılan uygulamaların ehil ve yerli olmayan ellerde, büsbütün bağlamının dışına çıkarılarak değiştirilmesi, melezlenmesi, içinin kısmen boşaltılması ve metalaştırılması önemli bir sorun. Artık ruh dünyasından aktarılan müzikleri duyabilecek yerli şamanlar yok denecek kadar az sayıda. Maalesef ki kapitalist ve global tertip gereği, spiritüel inzivalardan kişi başı kazanılacak 2-3 bin dolar uğruna ruh dünyasından gerçek şamanlara aktarılan müzikler yok oluyor. Emsal biçimde Hindistan’ın kutsal kitaplarında geçen, aslında toplumun yalnızca belli bir toplumsal kısmının okumasına müsaade verilen ve kozmik nizamı koruduğuna inanılan Vedik mantraların kimileri, pek bir alakası olmadığı halde global yoga derslerinde büsbütün yanlış bir biçimde öğretiliyor ve aktarılıyor. Son birkaç yıldır spiritüel melezlemeye kurban giden Mevlevi Sema, artık Yeni Çağ yorumuyla “Sufi dans” olarak tanıtılıyor. İnancın metalaştırılması kelam konusu olduğunda İbrahimî ortodoks dinlere sert tenkitlerde bulunan ve ayawaskaya, yogaya, Mevleviliğe değer veren spiritüel bölümler ise maalesef bahsin bu tarafını pek tartışmıyor.
Gülnihal Özdener