Unutkanlık dendiğinde çoğumuzun aklına yaşlılık gelse de günümüzde bu sorun her yaşta görülebiliyor. Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen unutkanlığa karşı hafızayı güçlendirmenin pratik ve etkili yollarını şöyle sıraladı…
1-Hatırlamaya çalışın
İnternet, adı dilinizin ucuna gelmeyen bir aktörün adını bulmak için büyük bir kolaylık. Ancak bu, dijital amnezi adı verilen (bilgisayarlı bir cihazın sizin için hatırlayacağına güvendiğiniz için bilgiyi unutmanız) modern bir durumu körüklüyor. Bir internet güvenlik şirketi tarafından yapılan ankete göre, yarıdan çoğumuz telefonumuzda kişilerime bakmadan çocuklarımıza veya ofisimize telefon edemiyoruz. Oysa beyin bir kullan ya da kaybet makinesidir. Yeni şeyler öğrendiğimizde ve daha sonra onları hatırladığımızda, beynin hafızayla ilgili hipokampus ve prefrontal adlı alanlarını aktive ederiz. Ancak hatırlamak için kendimizi zorlamak yerine telefonlarımız veya İnternet gibi dış kaynaklara güvendiğimizde, beynin bu bölgeleri zayıflar. Google Haritaları kullanmadan yeni bir adrese gitmeye çalışın veya işten eve yeni bir rota izleyin. Otomatik modda yaşamayın, bir şeyleri ne kadar çok düşünürseniz veya yeni yaklaşımlar denerseniz, beyninizi o kadar çok meşgul edersiniz..
2-Karar vermeden önce uyuyun
Hızlı düşünmek söz konusu olduğunda kaliteli ve dinlendirici bir uyku tartışılmaz. 7 ila 8 saat uykunun yerini hiçbir şey tutamaz. Bunun yanında günün ortasında kestirdiğimizde, her aşamadaki zamanımız daha verimli olur. 90 dakikalık bir şekerlemede hem yavaş dalga hem de REM uykusu arasında geçiş yaparsınız, ancak bunu bütün bir uyku gecesinde gerçekleşen orantıda yaparsınız. Bu nedenle, 90 dakikalık bir şekerleme, bellek konsolidasyonu, yaratıcılık ve üretkenlik açısından bir gecede elde edeceğiniz durumla rekabet edebilir. Programınıza 90 dakika sığdırmak çok mu zor? 30 dakikalık bir şekerleme de bilgilerin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
3-Her gün egzersiz yapın
Kanınızı pompalayacak şekilde hareket ettiğiniz her an, beyninize güç verirsiniz. Kan, beynimizi besleyen oksijen ve besinlerle doludur. Egzersiz aynı zamanda vücudu “beyin için gübre görevi gören, nöronları dallar üretmeye teşvik eden ve böylece daha etkili iletişim kurabilmeleri için uyaran” bir protein üretmeye teşvik eder. Tek bir egzersiz bile size anında bilişsel destek vermek için yeterli olabilir.
4-Çoklu görevlerle dağılmamaya dikkat edin
Çoklu görev bizi üretken hissettirir. Aslında tam tersi doğrudur. Yani beyin aynı anda birkaç göreve odaklanmak için tasarlanmamıştır. Çoklu görev yaptığımızda beynimiz kendini stresli hisseder ve daha fazla hata yaparız, bu da bizi daha az verimli hale getirmenin nihai etkisine sahiptir. Algılanan veya algılanmayan bu stres, kısa süreli belleğe müdahale eden hormonların salınımını da tetikler. Bu nedenle, biriyle sohbet ederken telefon çalarsa, telefonu kapattıktan sonra söylediğinizi hatırlamanız zor olabilir. Tüm yapılacaklar listenizi aynı anda yürütmeye çalışmak yerine, daha akıllıca ve tek görevli çalışın.
5-Sağlıklı beslenin
Beslenme, günlük hafızanız ve odaklanmanız üzerinde çarpıcı bir etkiye sahiptir, bilgileri ve daha fazlasını saklama yeteneğinizi şekillendirir. Uzun süre aç kalırsanız kan şekeri seviyeniz düşer ve bu da odaklanmanızı ve karar vermenizi engeller. Çünkü beyniniz glikoz veya şekerle çalışır ve bunun için yiyeceğe ihtiyacınız vardır.
Meyveler ve pancar: Doğal olarak oluşan serbest radikaller vücudu paslandırarak nöronlarınızın daha hızlı yaşlanmasına neden olur. Mor meyveler kan-beyin bariyerini geçme konusunda benzersiz bir yeteneğe sahip antioksidan bileşiklerle dolup taşar. Yani ahudududaki maddelerin aslında beyninize girdiği, serbest radikalleri yakaladığı ve onlara “kötü adamları yakalayan polis memurları gibi” eşlik ettiği söylenebilir. Pancar, kanda nitrik okside dönüştürülen nitrat bakımından zengindir. Nitrik oksit, vücuttaki kan damarlarını gevşeterek kan akışını artırır. Beyninize ne kadar çok kan ulaşırsa, o kadar hafızanız keskin olur.
Zerdeçal: Bu baharat, güçlü bir anti-inflamatuar madde olan kurkumin açısından zengindir. Bir çalışmada, günde silme çay kaşığı zerdeçal tüketen (karabiber ile birlikte) demansı olmayan kişiler, hiç tüketmeyenlere kıyasla daha iyi hafıza ve dikkat gösterdi.
6-Demansı tetikleyen diğer hastalıklara dikkat edin
Kalbinizi etkileyen durumlar beyninizin en iyi şekilde çalışma yeteneğini de etkiler. Bunlar, her ikisi de bilişsel düşüşle güçlü bir şekilde bağlantılı olan kalp hastalığı ve yüksek tansiyonu içerir. Kardiyovasküler hastalıkların yanı sıra kötüleşen hafıza ve daha yavaş işlem hızı ile bağlantılı obeziteyi önlemek veya tedavi etmek için elinizden geleni yapın. Tip 2 diyabetli kişilerde bunama riski artar (bazı doktorlar Alzheimer hastalığından “Tip 3 diyabet” diye söz eder), ancak yüksek kan şekeri seviyelerine sahip diyabetik olmayanlar bile bilişsel düşüş için yüksek risk altında olabilir, çünkü şekerin beyindeki inflamatuar etkileri göz ardı edilemez.
7-Yalnızlıktan kaçının
Beyin sağlığı sosyal izolasyon nedeniyle tehlikeye girer. Yalnızlık hissi çok streslidir. Stres de beyin ve vücut için zehirlidir. Yalnızlık, hafızayı alt üst eden iltihaplanmayı körükler. Gerekli tedbirleri alarak sosyal ortamlarda yer almaya çalışın. Bu durum iltihaplanmaya neden olan stresi azaltan sohbeti ve yakınlık duygusunu teşvik eder.