Çocukluk döneminin en önemli özelliklerinden biri sürekli büyümedir. Doğum öncesi dönemden başlayıp, doğumdan sonra ergenliğe kadar temposu hızlanıp, yavaşlayan ancak sürekli devam eden bu büyüme süreci sonunda çocuk erişkin boyuna ulaşır. Ancak kimi zaman büyümenin yavaşlayıp, durduğunu belirten Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof.Dr. Atilla Büyükgebiz, çocuklarda boy kısalığının nedenlerini, teşhis ve tedavi yollarını şöyle anlattı…
GENELLİKLE GENETİKTİR AMA…
Büyüme yani normal bir boya sahip olma sağlıklı olmanın en önemli kriterlerinden biridir. Normal büyüyen çocuk sağlıklı çocuktur. Bir kişinin boyunun ne olacağı yüzde 75 oranında genetik faktörlere bağlıdır yani anne babanın boyu çocuğun erişkin boyunu belirleyen en önemli kriteridir. Ancak kısa boylu anne ve babanın ailelerinde uzun boylu bireyler varsa, çocuğun boyu genetik ortalamayı geçebilir. Boy uzaması kızlarda adet gördükten ortalama 3 yıl sonra, erkeklerde ise ortalama 18 yaş civarında durur.
İLK BİR YIL ÖNEMLİ
Büyümede en hızlı dönem doğumdan ilk yaş gününe kadar geçen dönemdir. İlk bir yılda bebeğin boyu 24 cm uzar ve ağırlığı ortalama 10 kg olur. Birinci yaştan sonra büyüme yavaşlar ve ortalama 12 cm boy uzaması olur, ağırlık artışı 2,3 kg kadardır. İki, üç yaş arası 10 cm kadar boy artışı olur ve ağırlık artışı birkaç kg kadardır. Daha sonra 10-12 yaşa kadar erkek ve kızlar ortalama 5-6 cm uzarlar. Ortalama kızlar 10, erkekler 12 yaşında ergenliğe girer ve bu dönemde kızların boyu 20-25 cm, erkeklerin ise 25-30 cm uzar. Büyüme eğrilerinde alt eğrilerde olan çocuklar çocuk endokrin hekimlerince araştırılmalıdır. Büyüme eğrileri düşüyorsa, çocukluk çağında yılda 5 cm’den az uzuyorsa yine inceleme gerekir.
Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz
DENGELİ BESLENME ŞART
Beslenme bozuklukları, hormonal nedenler, ailevi nedenler, kronik hastalıklar boy kısalığının diğer nedenleridir… Normal bir büyüme için dengeli beslenme şarttır. Çocuklar gıdalarla gerekli miktarlarda protein (süt, yoğurt, peynir, yumurta ve et), yağ, karbohidrat (ekmek vb), sebze ve meyveler, vitamin ve mineral (tüm besin maddeleri) almalıdır. Çocuklar genellikle şekerli yiyecekler, gofret, cips gibi besleyici değeri düşük yiyecekleri yemeğe eğilimlidirler. Kötü beslenen bir çocuğun beslenmesinin düzeltilmesiyle büyüme de düzelebilir.
NASIL ANLAŞILIR?
Çocuğun boyunun normal olup olmadığı, sağlıklı çocukların boy değerlerinden hazırlanmış persantil eğrileri kullanılarak değerlendirilir. Sağlıklı bir çocuğun boyu eğri üzerinde 3 ve 97’nci persantil çizgileri arasında yer alır ve çocukluk dönemi boyunca aynı eğri üzerinde devam eder. Çocuğun boyunun persantil eğrilerinde 3’üncü persantil altında olması veya normal persantil eğrileri içinde olsa bile zaman içinde eğri içinde düşme göstermesi ya da anne-babasına göre çocuğun boyunun kısa olması patolojiktir ve tetkik gerektirir. Büyümenin izlenmesi aile hekimleri ve çocuk doktorları tarafından yapılmaktadır.
TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Büyüme bozukluklarında uygulanacak tedavi ve süresi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Örneğin hipotiroidide yaşam boyu tedavi gerekir. Büyüme hormon eksikliğinde uzun kemikler kapanana kadar, kabaca 13-15 yaşa dek hormon tedavisi devam eder.
BOY UZATTIĞI İDDİA EDİLEN MADDELERE DİKKAT
Piyasada isminde uzama ve büyüme ile ilgili kelimelerin bulunduğu, “gıda takviyesi” adı altında Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı’nın izni ile satıldığı belirtilen veya ayak tabanlığı şeklinde kullanılarak Uzak Doğu ülkelerinden ithal edildiği belirtilen bazı ürünlerin boyu uzattığı, hatta 20 yaşından sonra bile uzama sağladığı konusunda özellikle internet ortamında birçok sitenin reklam yaptığı, bazen medyada da yer aldığı görülmektedir. Ancak boyun bu gibi besin katkı maddeleri ve ilaçlarla daha fazla uzaması mümkün değildir. Aksine sağlığa zarar verebilir.