Roja Asadi
BBC Farsça
İran’ın başşehri Tahran’daki İslam Azad Üniversitesi’nin yerleşkesinde bir genç bayanın iç çamaşırlarıyla dolaştığını ve akabinde tutuklanmasını gösteren görüntüler, 2 Kasım’dan bu yana toplumsal ağlarda dolanımda.
Ülkede geniş çaplı yansılara yol açan görüntülerde bayanın neden soyunmuş olduğu hakkında farklı yorumlar paylaşıldı.
BBC Farsça servisi görüntülerin üniversitenin Bilim ve Araştırma Kısmı’nın yakınlarında, 2 Kasım Cumartesi günü öğlenden sonra çekildiğini teyit etti ve şahitlerle konuştu.
Paylaşılan görüntülerde neler var?
Videolarda, Bilim ve Araştırma Kısmı bloklarının merdivenlerinde iç çamaşırlarıyla oturan genç bayan, erkek ve bayan güvenlik görevlileriyle tartışıyor üzere görünüyor, lakin kelamlar duyulmuyor.
Kadın yerleşkede yürürken görüldüğü farklı kareler de paylaşıldı. Bu görüntülerde yalnızca bayanın soyunmasından sonraki anlar var; öncesinde kızın soyunmasına yol açan olaylar görülmüyor.
Uzak aradan, muhtemelen bir sınıfın penceresinden çekilen diğer bir görüntüde, bayan blokların ortasından yürüken görülüyor.
Vücut hareketlerinden şortunu çıkardığı anlaşılıyor. Çekim yerinde bulunan insanların reaksiyonu de bu durumu doğruluyor. Birkaç dakika sonra, olay yerine Ahlak Polisi’ne ilişkin bir araç ve birkaç vazifeli geliyor. Birkaç polisin inip kızı şiddetle araca bindirdiği görülüyor.
Videolar nasıl yorumlandı?
İran dışındaki birçok medya kuruluşu ve toplumsal ağlarda yayımlanan haberler, bayanın aksiyonunu başörtüsü zorunluluğuna ve üniversite güvenlik vazifelilerinin muamelesine karşı bir protesto olarak nitelendirdi.
Bu haberlerin birçoklarının kaynağı İran’daki öğrenci hareketlerine ilişkin Amir Kabir isimli haber bülteninin Telegram kanalındaki bilgilerdi.
Bültende genç bayanın Besic ismi verilen İslam İhtilali Muhafızları Ordusu’na bağlı istekli gençlerden oluşan kuvvetler tarafından taciz edildiği ve güvenlik güçleri tarafından kıyafetlerinin yırtıldığı bildirildi. Bunun akabinde bayanın tüm kıyafetlerini çıkararak protestoya başladığı aktarıldı.
BBC Farsça Amir Kabir yayınına ulaştı. Yayın, bu haberi bahisle ilgili bilgi sahibi bir kaynağa dayandırdığını belirtti.
BBC’ye konuşan şahitler neler söyledi?
Her ikisi de olay yerinde olduklarını söyleyen iki görgü şahidi, BBC Farsça’ya verdikleri demeçlerde, polisle yaşandığı belirtilen tartışmanın farklı ayrıntılarını anlattılar.
Tanıklar genç bayanın, “elinde cep telefonuyla birkaç sınıfa girdiğini, güya öğrencileri görüntüye çekiyormuş üzere davrandığını” söylediler.
Buna nazaran, bu bayanın sınıfa müsaadesiz girmesinden rahatsız olan profesörlerden biri, ne yaptığını anlamak için öğrencilerden birini peşinden gönderdi. Fakat şahitlerin biri, öğrenciler genç bayanla yüzleştikten sonra bayanın “çığlık attığını ve bağırdığını” söyledi.
Tanıklardan biri, avluya ulaştığında bayanın kıyafetlerini çıkardığını gördüğünü söyledi.
Bu şahitlere nazaran genç bayan ve polis ortasında tartışma yaşanmadı. Lakin bu öğrenciler kızın sınıflara ani girişinden sonraki anlara şahit olmuştu. Bayanın kıyafetlerini çıkardığı anı da görmemişlerdi.
Tanıklara nazaran genç bayan bina içinde öğrencilere, “Sizi kurtarmaya geldim” dedi.
Üniversite idaresi ne reaksiyon verdi?
Azad Üniversitesi Halkla Bağlar Müdürü Amir Mahcub, X toplumsal medya plarformunda yaptığı paylaşımda, üniversite öğrencisi olarak isimlendirdiği bayan ile üniversitenin güvenliği ortasındaki çatışma yaşandığını yalanladı.
Mahcub, bayanın tutuklanmasının akabinde kendisinin de karakola gittiğini ve “kadının fizikî durumunun epeyce düzgün olduğunu acil servisin onayladığını” söyledi.
Mahcub, “Soruşturmalar, zihinsel meseleleri nedeniyle sınıf arkadaşlarını ve öğretmenini görüntüye çekmeye başladığını ve onların itirazlarına maruz kaldığını gösteriyor” dedi ve ekledi:
“Öğrenciler ve güvenlik vazifelileri tarafından uyarıldıktan sonra süratle avluya çıktı ve bir saygısızlık aksiyonu gerçekleştirdi…”
İran basınında Azad Üniversitesi’nin, “Öğrencinin ağır zihinsel ve ruhsal sıkıntılar yaşadığı ve bir sıhhat merkezine sevk edildiği” istikametinde tabirlere yer verildi.
BM ve Af Örgütü’nden ‘serbest bırakılması’ çağrısı
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Özel Raportörü ve Milletlerarası Af Örgütü genç bayanın gözaltına alınmasına reaksiyon gösterdi.
Uluslararası Af Örgütü’nün İran şubesi, X hesabından, “İranlı yetkililer, 2 Kasım’da, İslami Azad Üniversitesi’ndeki güvenlik yetkilileri tarafından mecburî başörtüsüne yönelik tacize karşı protesto emeliyle kıyafetlerini çıkardıktan sonra şiddetle tutuklanan bir öğrenciyi derhal ve şartsız olarak özgür bırakmalıdır” davetinde bulundu.
Örgüt, “Gözaltında kendisine yönelik dayak ve cinsel şiddet argümanları bağımsız ve tarafsız bir halde araştırılmalıdır” diye ekledi.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Kurulu’nun İran Özel Raportörü Mai Sato X hesabından yaptığı açıklamada, “Bu olayı ve yetkililerin buna verdiği yansıyı yakından takip edeceğim” dedi.