Türkiye’de ulusal kanala yapılan bir dizinin yalnızca yurt içinde yayınlanarak maliyetlerini karşılamasının mümkün olmadığını belirtmek gerek. Bu da Türk üretimlerinin dünya çapındaki “satış durumuna” değinme gerekliliğini ortaya çıkarıyor. Her sene sayıları 60’a ulaşan ve Latin Amerika ülkeleri ve Arap coğrafyası başta olmak üzere 170’e yakın ülkede yayınlanan Türk dizileri, Türkiye’yi ABD ve İngiltere’nin akabinde üçüncü büyük ihracatçı pozisyonuna getirmiş durumda. Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı verilerine göre, dünyada yaklaşık 700 milyon kişi Türk dizisi izliyor.
“KONTROLLÜ MALİYETLERE MAKUL FİYATLAR”
Ancak kıymetli bir noktayı gözden kaçırmamak gerek, bir çok ülkeye satılan Türk dizileri “ancak” kaliteleri ölçüsünde gelir getiriyor. Bu durumu Londra’daki izleyici ölçüm şirketi Glance’ın Araştırma ve Pazarlama Başkanı Xavier Rambert’in sözlerinden de yakalamak mümkün;
“Türk dizilerinin çok denetimli maliyetlerle ve çok sayıda içerik sağlama yetenekleriyle çekilmesi makul fiyatlarla satılmasına da imkan sağlıyor.”
KISIR İÇERİK DÖNGÜSÜ
Yani “zaten çok satılıp çok izleniyoruz” mantığı aslında çok daha büyük yararlardan ve başarılardan vazgeçmeye neden oluyor. Bu durumun turizme kadar uzanacak olumsuz sonuçlarından kelam etmek mümkün. Türkiye bu manada kazandığı ünü ve başarıyı hakikat değerlendiremiyor. Kısır bir içerik döngüsünde saplanıp kaldığı için ihracatında da kayıplara gerçek gittiğini söz etmek gerekiyor. Bu satış sistemine bakıldığında da aslında tekrar birebir yapımcıların kurduğu, ortağı olduğu ya da “çok yakın ilişkiler” içinde bulunduğu şirketlerle karşılaşılıyor. Böylece de Rekabet Konseyinin dala “el atmasındaki” monopolleşme durumunda yapbozun son kesimi da tamamlanmış oluyor.
TEKELLEŞME VE AHBAP-ÇAVUŞ İLİŞKİSİ
Tekelleşmenin hiçbir kesimde kalite ve muvaffakiyet getirmeyeceği aşikar fakat kelam konusu yaratıcı bir bölüm olunca bu durum daha da belirginleşiyor. Hatta o denli ki sayısı 6’yı geçmeyen birebir üretim şirketlerinin, birebir bireylere yazdırıp, tıpkı şahıslara çektirdiği bu içeriklerle bölüm “ahbap çavuş” bağı içinde tıkanıp kalıyor. Platform ve kanal yöneticileri kimi vakit “yurt dışı satış garantisinden” kimi vakit da profesyonellikle ilgisi olmayan, “farklı” bağlantılar nedeniyle bu sarmalın içinde kendilerine biçilen rolü oynuyor. Üretimlerin oyuncularını belirleme de, hakkında sayısız rivayet bulunan tıpkı menajerlik şirketinin inhisarında üzere görünüyor. Yalnızca kendisine bağlı olan oyuncuları değil bütün castı yönlendiren tıpkı menajerlik şirketinin ismi geçiyor. Bütün her şey de sayısı bir elin parmağını geçmeyecek birebir şahıslar ortasında dönen “pazarlıklar” sonucunda belirleniyor. Hasebiyle da kıssalarını anlatamayan muharrirler, yeteneklerini gösteremeyen direktörler, kendilerine yer bulamayan oyuncular ve yeni işler yapmak isteyen üretimciler var olacak küçücük bir alan bile bulamıyor.
SEYİRCİ MUTSUZ
İşler bu biçimde ilerleyince de bölüm hiçbir halde beklenen gelişmeyi gösteremiyor. Ne yazık ki geçmişteki üretimlerle karşılaştırıldığında hem kalite hem de muvaffakiyet manasında bir gerilemeden kelam etmek mümkün hale geliyor. Hiç tanımamış bir müellif bundan 10 sene evvel yeterli bir içeriği, bir kanala ya da yapımcıya o denli ya da bu türlü ulaştırabilirken, kelam konusu uygun içerik yeni bir şirketin elinde olsa da hayata geçebilirken, her dizide kimi vakit birden fazla yeni oyuncu parlarken şimdilerde kesimde bu türlü bir durumdan kelam etmek gülünç duruma düşmeye neden oluyor.
Türkiye’de seyirci mutsuz, sayılar yüksek üzere görünse de aslında yurt dışındaki potansiyel değerlendirilmekten uzak, bölümün bu inhisar ağına dahil olmayan bütün yaratıcı insanları ve hatta işçileri bıkkın ve umutsuz. Bu manada Rekabet Kurulu’nun bu soruşturmasından çıkacak sonuçların yeniliklere talih verecek bir tablo yaratması Türkiye’de hayatı dizilere değen herkesin şimdilik tek umudu üzere görünüyor.