Rio De Janerio’dan yola çıkmak üzere olduğu belirtilen Nae Sao Paulo isimli geminin 600 tondan fazla kanserojen bir mineral olan asbest ve tonlarca diğer tehlikeli unsur bulundurduğu söz edildi. Geminin sökümün Türkiye’de yapılmasının büyük tehlikelere yol açabileceği de vurgulandı.
Biz de Asbest Söküm Uzmanları Derneği (ASUD) ve İş Sağlığı ve Güvenliği Federasyonu (İSAF) Başkanı Mehmet Şeyhmus Ensari’nin husus hakkındaki görüşlerini aldık.
Temelden başlayalım, asbest nedir?
”Asbest ısınmaya, aşınmaya, kimyasallara karşı dirençli bir mineral. Doğada bulunuyor, Anadolu’da birçok köyümüzün toprağında da var. Bu özellikleri nedeniyle zararları tespit edilmeden önce ‘Mucize mineral’ olarak anılıyordu. Bu sanayide 1800’lü yılların sonunda tekstil, gemi sanayi, otomotivde kullanıldı. Gemide yanmaz, neme dayanıklı, yalıtım yapıcı bir malzeme. Yani gemilerde kullanılmak için çok uygun bir malzeme.”
‘Asbest soluyan emekçiler, 40’lı yaşlarda kanser oluyor’
”Eskiden daha çok kulllanılsa bile güncel gemilerin yapımında da asbest kullanılıyor. Brezilya’dan gelen gemi,1960’lı yıllarda, asbestin çok ağır bir biçimde kullanıldığı yıllarda yapılmış bir gemi. Bu geminin ikizinde 760 ton asbest olduğu bilgisi var. Basında en az 600 ton denilse bile, ikizi kadar kabul edersek 760 ton asbest bulunduruyor. İş yalnızca asbest ile bitmiyor. Daha farklı ve tehlikeli kimyasallar da var. Bizim daima reaksiyon koyduğumuz şey, gemi sökümünde çalışan emekçilere kâfi gözetici ekipman verilmiyor, emekçiler bize şikayet ediyor. Geçenlerde bir çalışanın çıplak elle söktüğü gerecin asbest olduğunu kamuoyuna duyurduk. Bu çalışanlar bunu sökerken soluyor.
Birinci önceliğimiz insan sıhhati. Birinci maruz kalan orada çalışan çalışanlar, asbest kurbanları. 40’lı yaşlara geldiklerinde çoğu kanser oluyor. Devamlı tozun içindeler, gerçek düzgün hijyen kabinleri ve karantinalı sökümler yapamadıkları için bu personeller bu unsurları günlük kıyafetleriyle ailelerine de taşıyor. Bu gemide asbest ve tehlikeli unsurlar var. Asbest Söküm Uzmanları Derneği Lideri kimliğimle ‘asbest’ diyorum lakin İş Sıhhati Güvenliği Federasyon Lideri kimliğimle de tüm tehlikelerden bahsediyorum. İşçileri tehdit ediyorlar, birçok emekçi bize Twitter’dan yazıyor. Haklılar, iş kaybetme riskleri var. Onlara ‘Şu andaki koşullarda gemi sökümünde çalışmamalısın’ diyorum. Bu öldürücü bir toz ve literatürde asbeste bağlı kanserden kurtulan yok.”
Peki Brezilya’ya ilişkin olan bu gemi, neden Türkiye’de sökülüyor?
”Gemi sökümü aslında tüm dünyada var. Bu gemi Brezilya Donanması’na Fransız Donanması’ndan satılıyor ancak satış yapılırken sözleşmeye bir şart koyuyorlar. Fransa, ‘Bu gemiyi hurdaya ayıracaksan, Avrupa Birliği yeterliliği verilmiş bir tersanede söktüreceksin’ diyor. Avrupa Birliği yeterliliği almış 46 tesis var, bunların 8 tanesi Aliağa’da. Avrupa Birliği’ndeki ülkeler ne kadar gemi sökmüş, biz ne kadar gemi sökmüşüz? Adam 4 gemi söküyorsa, ben 200 gemi söküyorum. Dolayısıyla bu, kar etme ve sermaye hırsı kuralına göre bu işi yapmamamız gerektiğini ortaya çıkarıyor. Biz bu iş alanlarına çağrıda bulunduk, gelelim, denetleyelim, ücretsiz eğitim verelim dedik, cevap alamadık.”
‘Bu şartlarda geminin Aliağa’da sökülmemesi insanlık adına gerekli’
”Şu anki koşullarda bu geminin Aliağa’da sökülmemesi insanlık adına gerekli bir şey. Eğer o gemiyi orada sökeceklerse katliam. Avrupa’nın bu konuda 30-40 sene gerisindeyiz. Orada bir ev alındığı zaman asbest var mı diye bakıyorlar, uzman çağırıyorlar. Bu şikayetleri biz İş Teftiş Kurulu’na yapıyoruz, ‘Gittik ama öyle bir şey görmedik’ diyorlar. Toplumsal sorumluluk gereği bu işi yapıyoruz, dayanağımız yahut karımız yok. Bebek pudrasında da asbest bulduk. Sıhhat Bakanlığı Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ne gittim. Bana ‘Asbest bir maden olduğu için mevuzatta denetlemek yok’ dendi. Vatandaşların bilinçlenmesi, Türkiye’de bu işin oturması gerekiyor yoksa ileride asbeste bağlı çok ciddi hastalıklar olacaktır. Tedavisi için her yol denenen ama sonuç alınmayan bir hastalıktır asbeste bağlı kanserler.”
Sökümü yapacak firmaya çağrı: Ücretsiz danışmanlık, eğitim verelim
”Bu gemi ile nükleer denemeler de yapılmış. Burada radyoaktif işin en kolay tarafı. Radyoaktif içeren birçok materyal aslında gemiden sökülmüştür. Bu gemi 2017’den sonra yüzme kabiliyetini kaybetmiş, emekliye ayrılmıştır. İki römork ile çekilecek Türkiye’ye. 20 gün – 1 ay üzere de Aliağa’ya geliş süreci var. O gemide en büyük risk öncelikle asbesttedir. O asbesti Aliağa’ya özgür bırakın, bütün Aliağa’yı öldürürsünüz. Sizin nezdinizde firmaya davette bulunalım, gelin siz bu sökümü kurallara nazaran yapın, biz size fiyatsız danışmanlık verelim, bütün söküm personellerinize fiyatsız eğitim verelim, buyrun.”
‘Aliağa’ya asbest dolu saatli bir bomba geliyor’
”Aliağa’da Sao Paulo üzere çok gemiler gelip geçiyor. İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer ile görüştüm, daha evvel Aliağa’nın durumu ve İzmir’in kentsel dönüşümleri ile ilgili de sunum yaptım. Sayın lider çok ilgilendi, bu çalışmaların geliştirilmesi gerektiğini söyledi. Yaptığı açıklamada o gemi için her türlü hukuk gayretini vereceğini söylemesi bizi çok mutlu etmiştir. Bugünkü koşullarda o gemi Aliağa’da sökülemez. Sloganımız ‘Aliağa’ya asbest bombası geliyor’. Asbest saatli bir bombadır, ciğerlerinize yerleşir, saati gelince patlar fakat fark ettiğinizde iş işten geçmiştir. Aliağa’ya saatli bir bomba geliyor.”