Basit karbonhidratlar olarak tanımlanan şekerli ve unlu gıdalar kan şekerini aniden yükseltip, düşürür. Kanda şekerin yüksek düzeyde olması ise sağlığımızı bozarak, damar hasarından diyabete dolayısıyla hızlı yaşlanmaya kadar birçok olumsuzluğa yol açabilir. ‘Kan şekeri yüksekliği vücuttaki oksijeni azaltarak bizi hasta eder’ diyen Biyokimya ve
Anti-Aging Uzmanı Dr. Ayşegül Çoruhlu’ya bu konuda merak edilenleri sordum. İşte açıklamaları…
Dr. Ayşegül Çoruhlu
ALDIĞINIZ 10 NEFESTEN 9’U BOŞA GİDER
Kandaki oksijen doygunluğu neden önemlidir?
Vücudumuzun en uç noktalarına kadar oksijen taşıyan sistem damarlarımızdaki kandır. Her nefesle aldığımız oksijen akciğerlerden kana geçer. Kanda oksijenin çok az bir kısmı sıvı halde bulunur. Asıl oksijen kandaki kırmızı alyuvarlar dediğimiz hücreciklerimizle taşınır. Bu hücrelerimiz yani eritrositler kemik iliğinde yapılıp, kana geçerler. Sağlıklı bir yaşam için vücuttaki dokuların yeteri kadar oksijenlenmesi gerekir. Kandaki oksijen seviyesi çok düşükse, vücut düzgün çalışamaz.
Şeker bu oksijenlenmeyi nasıl engeller?
Eritrositlerin (alyuvarlar) görevi, nefesle alınan oksijeni akciğerlerden dokulara taşımaktır. Ancak bu görevlerini yapmalarını olumsuz etkileyen durumlar olabilir. Kan şekeri yüksekliği de bunlardan biridir… Eritrositlerin oksijen taşıyan ‘hem’ grubu (Hemoglobinde bulunan demirli-porfirin protein) ile şeker arasında sevimsiz bir kimyasal olay gerçekleşir. Yükselen kan şekeri eritrositin hem grubunu ‘şekerlendirir’. Tıbbi adı glikasyon olan bu durum tıpkı bir tür karamelleşme gibidir. Bilindiği gibi, şekeri yüksek ısıda pişirdiğimizde karamelleşir. Kandaki yüksek şeker ve eritrositlerin hem grubu arasında da bu etkileşim olur. Şekerlenmiş eritrositler yapısı bozulmuş eritrositler haline gelir. Bu hale gelmiş eritrositler taşıdıkları oksijeni dokuya bırakamaz. Yani 10 nefesten 9’u boşa gitmiş gibi olur. Kan şekeri ne kadar yüksekse bu şekerlenme o kadar artar, o kadar oksijensiz kalırız.
HbA1c DEĞERİNİZ NE KADAR DÜŞÜKSE O KADAR UZUN YAŞARSINIZ
Alyuvarların şekerlendiği nasıl anlaşılır?
HbA1c yani hemoglobin A1c testi bize bu değeri gösterir. Dokulara oksijen taşınmasından sorumlu kırmızı kan hücreleri olan eritrositlerimizdeki hemoglobin (kanda kırmızı hücrelere tutunan, yapısında demir bulunan ve oksijen molekülü taşıyan kompleks bir proteindir) ne kadar şekerlenmişse, HBA1c testi o kadar yüksek çıkar. Zaten bu test diyabette şeker düzeyi takibinde kullanılır. Eritrositler ortalama 3 ay yaşadıkları için bu test bize 3 aylık ortalama kan şekeri yüksekliğinin iz düşümünü gösterir. HbA1c yükseldikçe kan şekerimiz yüksek seyreder. Aynı zamanda şekerlenme sebebiyle eritrositlerimiz dokularımıza daha az oksijen bırakır. Diyabete bağlı pek çok hasar bu mekanizmayla olur. Tedavide HBA1c’nin düşürülmesi hedeflenir. Bunun için ilaçlar kullanıldığı gibi beslenme önerileri de yapılır.
HbA1c değerimiz kaç olmalıdır?
Laboratuvarlar üst sınır için 5,7 gibi bir değer verir. Bu rakamın üstünün diyabet hastalığı olabileceği söylenir. Ancak sağlıklı olduğunu varsaydığımız kişilerde de biz daha düşük HbA1c değeri hedeflemeliyiz. Sonuç 5,6 ise ‘kan şekeri yükselmeleri bizi etkilemiyor’ diyemeyiz. Aslında ne kadar düşükse o kadar iyi demek gerekir. Düşük olduğu sürece doku oksijenlenmesi daha yüksektir. HBA1c düzeyiniz, bir uzun yaşam parametrenizdir. Ne kadar düşükse o kadar uzun yaşarsınız.
SAĞLIKLI OLSANIZ DA DİYABETLİYMİŞ GİBİ BESLENİN
Peki kan şekerimizi nasıl düşürebiliriz?
Öncelikle kana kolay karışan şekerli unlu yiyeceklerden kaçınmak gerekir. İşlenmiş basit karbonhidratlar kan şekerini en hızlı yükselten gıdalardır. Bunlar yerine kompleks karbonhidratlar, sebzeler, meyveler, kuruyemişler, baklagiller, sağlıklı yağlar ve sağlıklı proteinler tüketilmelidir. Aslında diyabet tedavisindeki beslenme önerileri her birimiz için geçerlidir. Üst sınırı aşmamış olsa bile HbA1c’miz 5’in üzerinde seyrediyorsa beslenmemizden işlenmiş basit karbonhidratları çıkartmalıyız. Biz diyabet teşhisi almadan yıllar öncesinden ufak ufak bu değerimiz yanlış yediğimiz için yükseliyor. O halde hasta olmasak da diyabetliymiş gibi beslenmemiz her birimiz için faydalıdır. Böylece düşük HbA1c değerine kavuşuruz ve kanımızdaki eritrositlerin şekerlenmediğini ve yeterince oksijeni gereken dokuya bırakabildiğini biliriz. Her kötü yemek yediğimizde, her kaçamak yediğimizde o günkü menümüzdeki sağlıksız unlu ve şekerli yiyeceğin, vücudumuzdaki oksijeni çalacağını unutmamalıyız.